Zeytinyağlı Yiyemem Türküsünün Hikayesi

 

037 - Zeytinyağlı Yiyemem Türküsünün Hikayesi

Türkülerin ve şarkıların hikayelerini bilerek dinlemek daha güzeldir


Yıllar önce katıldığım bir konserde, koro şefi repertuarda ki türküler icra edilmeden evel kısa hikayelerini anlatıyordu.


Zeytinyağlı Yiyemem, basmada fistan giyemem türküsünün hikayesi anlatılırken üzüldüm.


Daha önce bu konuyu duymadığım ve bilmediğim için ulaşabildiğim değişik kaynaklardan araştırdım, kısmen bilgi sahibi oldum.


ABD Başkanı Biden'in 24 Nisan 2021 günü Ermeni soykırım yalanıyla yaptığı açıklamasından sonra türkü aklıma geldi ve Karataş Gazetesi köşemde bilgi için yazdım.

Hepimizin ezber bildiği Zeytinyağlı Yiyemem Türküsünün Hikayesi ile ilgili derlediğim bilgi şöyledir.

*


İkinci Dünya Savaşı sonrası, Amerika Birleşik Devletleri kaynaklı ekonomik yardımı olan 'Marshall' planı devreye girmiş ve Türkiye bu plana dahil edilmiştir.


Dünyanın en büyük mısır üreticisi olan ABD, Marshall yardımının verilmesi karşılığında bir şart koşmuş. Türkiye’nin ABD’den mısırözü yağı alması istenmiş.

Türkiye' de üretilen zeytinyağının büyük bölümü ABD tarafından dolar karşılığı alınmış ve mısırözü yağı Türk Lirası karşılığında satılmış. Ardından ilk margarin fabrikası kurulmuş.

Marshall yardımlarının devreye girmesiyle zeytinyağı kötülenmiş. Zeytinyağı ısıtıldığında kansere neden olduğu halk arasında yayılmış.

Aslında yanma derecesi yüksek olan zeytinyağından halk sağlık yönünden korkutularak uzaklaştırılmış. Böylece biz mısırözü ile margarin yağına alıştırılmışız.

Bundan sonrada aslı Rum türküsü olan ve dilimize çevrilen 'Zeytinyağlı Yiyemem Aman' türküsü popüler hale getirilmiş.

Zeytinyağının kötülendiği türküde, 'milletin efendisi köylü' için 'senin gibi cahile, ben efendim diyemem' anlamı çıkmış.

'Basma da fistan giyemem' sözleriyle ilk yerli üretim olan ve benimsenen basma kumaş ile fistan elbise de küçük düşürülmüş.

"Katı yağ-margarine mahkum edilen halk, yirmi yıldan sonra bir kaşık yağa bile muhtaç hale getirilmiş.


Basma giyen kadınlar, plastik giysilerle tanışmışlar.

Çocukluğumdan hatırlıyorum Eşeli ebem (babaannem) rahatsız olmuştu yaşı ve rahatsızlığı nedeniyle doktor zeytin yağı tavsiye etmişti. Zeytin yağı piyasada bulunmayınca mısırözü yağı uygun görülmüştü.

Çiğit yağına günümüzde rastlamıyorum ama çocukluğumuzda, pamuk çekirdeği çiğitten Çukobirlik tarafından üretilen çiğit yağı kullanılırdı. Zeytinyağı ile ilgisi varmıydı bilmiyorum.

Bizim kuşak böyle bir ortamda bu türküyle büyüdük. 

Son zamanlarda NATO ülkesi de olan ABD nin tutumu dostluktan ve müttefiklikten uzak, güvensiz bir ülke olduğunu düşündüğüm için bu türkünün hikayesinin hatırlanmasını istedim.

Vesselam hepimizin ezber bildiği Türküyü birde bu açıdan dinleyelim. 04.05.2021


Sabırlı, sağlıklı, eğitimli ve doğru iletişimli kalınız.


İsa Beçik

***

Türkünün ilk paragrafı

"Zeytinyağlı yiyemem (aman)
Basma (da) fistan giyemem
Senin gibi cahile
Ben efendim diyemem (aman)"

....

*

Not; Bilgi kısmen Prof. Dr. Kenan Demirkol internet arama ağdan alıntıdır

*
Bursa yöresine ait bu türkü 2 Kasım 1954 tarihinde İhsan Kaplayan’ dan kaynak gösterilerek Muzaffer Sarısözen tarafından derlenmiştir (THM Repertuar numarası 1133).

Zeytin bahçesi

Basma Kumaşlarımız