Yüreğir Ovası Aşiretleri

                                    

                      025 - Yüreğir Ovası Aşiretleri

            Yüreğir ismi nereden geliyor; 

            Oğuz Türklerinin Üçoklar Yüreğir boyundan gelen Ramazanoğulları’ nın Adana bölgesinde yaşadıklarından Yüreğir ismi verilmiştir. Ramazanoğulları Beyliğinin kurucusu Ramazan Beyin babasının adı da Yüreğir'dir!..

           Orta Asya'dan gelip Anadoluyu yurt tutan 230 oymak, 1500'ü aşiret ve 5800'ü de cemaat olmak üzere 7230 dolayında Türkmen oymak, aşiret ve cemaat bulunmaktadır. (61 İlhan Şahin, XVI. Asırda Halep Türkmenleri, S. 694.695.696. Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı 12) ...Hatay, Çukurova ve Binboğa bölgelerine de bu boy, oymak ve aşiretlerden önemli bir kısmı yerleşmiştir. Bu bölgeye yerleşen boy, oymak ve aşiret ve cemaatlerin büyük kısmı Bozok kolundandır. Bir kısmını da Üçok koluna bağlı boy, cemaat, oymak ve aşiretler oluşturmuştur.

           Oğuzlar, Oğuz-Eli’nde Boz-ok ve Üç-ok adları altında ikili bir teşkilat meydana getirmişlerdir. Oğuzlar, yirmi dört boya ve her boy da çeşitli oymaklara ayrılmıştı. Bunların on ikisi Bozoklar, on ikisi Üçoklar olarak bilinmektedir. Ayrıca her boyun kendisine ait damgası ve çeşitli kuşları sembolize eden ongunları vardı. Silâhlarını, hayvanlarını ve teçhizatlarını kendi damgaları ve ongunları ile damgalıyorlar veya işaretlendiriyorlardı. Türk aşiretleri, iskân edildikleri yerlere kendi isimleriyle köyler teşkil ediyor, teşkil ettikleri yerleşim yerlerine evvelce yaşadıkları yerlerdeki bir takım köy, dağ, nehir adlarını veriyorlardı.

            Anadolu’da, Oğuzların yirmi dört boyundan Kayı adında 94, Avşar (Afşar) 86, Kınık 81, Eymür 71, Karkın 62, Bayındır 52, Salur 51, Yüreğir 44, Çepni 43, Igdir 43, Bayat 42, Alayuntlu 29, Kızık 28, Yazır 24, Dodurga 24, Beğdili 23, Bügdüz 22, Çavuldur 21, Yıva 19, Döger 19, Kara evli 8, Peçenek 4 tane yer adına rastlanmıştır. Alka bölük ve Yaparlı Oğuz boylarına ait herhangi bir yer adı tespit edilememiştir. (64 F.Sümer, Oğuzlar…a.g.y.,1980: 461)

             Osmanlılar şehir dışında yaşayan, bilhassa göçebe olan aşiret ve oymaklara Türk-Türkmen demiş, bunların düzlük, ovalık yerlerde yaşayanlarına Yürük tabirini kullanmıştır. Tahrir Defterlerindeki ifadeleri bu anlayışla değerlendirmek gerekir.  Oğuzlar, Müslüman olmaya başlayınca Müslüman olan Oğuzlar'ı diğerlerinden ayırmak için Türkmen adıyla tabir edilmeye başlanmıştır. Türkmen boyları bu sefer Osmanlı Devlet'ini kurunca, yerleşik hayata geçenler Osmanlı adını almış, göçebeler ise Türk-Türkmen-Yürük- diye anılmaya başlamıştır.

             Çukurova, Amik ve Gâvurdağları'ndaki boy, oymak ve cemaatler ile alt gruplar ve aileler; Baybars’ın taşıdığı ve sonradan da eklenen 24 oğuz boyundan gelen boyların adını veya bu boyların alt grupları olan oymak ve cemaat adlarını taşımaktadırlar. Bu bölgedeki belli başlı boy, oymak, cemaat veya bölükler şunlardır:

...

             (Hazırlayan: Şahamettin Kuzucular, "Dörtyol, Hatay Çukurova Tarihi ve Türkmenleri", Color Ofset, İskenderun, 2012 adlı kitabımdan.)

              Aşiret:
              Dil ve kültür yönünden büyük bir türdeşlik gösteren, birçok boydan oluşan, yapısındaki aileler arasında toplum, ekonomi, din, kan veya evlilik bağları bulunan göçebe veya yerleşik nitelikteki topluluk, oymak: 

              Yüreğir Ovası Aşiretleri 

              Aladağ bölgesinin en değerli aşiretleri Yüreğir'de yaşar. Bu topraklara yerleşmiş olan aşiretler, çiftçilikle uğraşarak göçebeliği bırakmışlardır.

              Türkiye'nin çok değerli bir ovası olan bu verimli bölgede Arap ve Kürt köyleri de vardır.

              Yüreğir Ovasına yerleşmiş bulunan en meşhur aşiretlerimiz;

              01-Bozdoğan,
              02-Karalar,
              03-Karakoyunlu,
              04-Akçakoyunlu,
              05-Türkmen Beydilli,
              06-Sarıkeçili,
              07-Avşar,
         
              (Bilgiler ilgili kaynaklardan kısmen alıntıdır. Ben sadece Yüreğir Ovasında Bozdoğan'larla ilgili ana bilgiler derlemeye çalıştım. İsa Beçik)

              01-Bozdoğan Aşireti:

              Bozdoğan Adı Nerden Geliyor;

              Bozdoğan Türkçe bir kelimedir. Boz ve Doğan kelimelerinden meydana gelmiştir. İlk anlamı Bozdoğan; ateşli silahlar bulunmadan önce kullanılan ilkel bir saldırı silahıydı. Atlı ve yaya askerlerin Bozdoğanları olurdu. Askerler bu silahı yakın dan kullanırlar. Atlıların ki daha ağır olur ve sol yana asılırdı. Yaya askerlerin Bozdoğanları ise sapı ağaçtan ve başı bakırdan ya da sadece demirden yapılırdı.

              Bu tür savaş  silahlarına  topuz  ya da şeşber  denilirdi. Sonradan bunlara gürz  verilmiştir. Bozdoğan  silahı  Türkler arasında, her zaman  her yerde kullanılan  oldukça  yaygın  bir silah  türüdür. Önceleri  ağaçtan  yapılarak  kullanılan  bu silah daha  sonraları  demirden  yapılmaya   başlanarak, daha  kullanışlı  hale getirilmiştir.  Türkiye de ise  daha çok  ağaç  çomağa  Bozdoğan  adı verilmiştir. 

               Türkiye'nin genelinde yer-yurt adı olarak kullanılan Bozdoğan'ın bu anlamla pek ilgisi yoktur. Öncelikle Bozdoğan sözcüğü bir silah adı olmaktan öte, bir Türk boyunun adıdır. Anadolu’ya göç eden Oğuz boyları içinde “Bozdoğan’lılar” boyu olduğu bugün tarihi kaynaklarda  yazılmaktadır. Ve bunların en büyük özelliklerinin yerleştikleri bölgelere adlarını verdikleri bilinmektedir.

               Ancak  yukarıdaki  her iki  şekilde  de açıklanan Bozdoğan  kelimesi  köy  ve  kasaba  ismi olarak  Türkiye'mizin  birçok  yerinde  görülmektedir. Orta  Asya'dan   Anadolu'ya  göç  eden Oğuz boylarından  biri olan  Bozdoğan  aşiretlerinden  almaktadır.

              Bu akımlara katılan boylardan birisi Çukurova ya yerleşmiştir. Bu bölgede yaşayanlar o zaman teşhisi konulamamış hastalık sonucu (kıran girmiş) ölmüşlerdir. Boşalan bu bölgeye de Bozdoğanlar ın beyi unvanını taşıyan "Kütük Bozdoğanlar" yerleşmiştir. 

              Yüreğir ovasındaki Bozdoğanların oymak ismine "Kütük Bozdoğanlı" denir. Dolaplı, Bebeli, Çakırören (Sırınsı), Gölkaya, (Feyziye), Bahçe, Küçükkarataş, Kapı,Topraklı, Yemişli köyleri Bozdoğan dır.
        
                                                                                                                İsa BEÇİK

              ***

               b) BOZDOĞANLAR

                Iğdır/Yiğdir/İğdir: “Yiğitlik, büyüklük” anlamındadır. Bozdoğan oymağı, Iğdır boyunu oluşturan oymaklardan biri olmalıdır. İçel’in Bozdoğanlı Oymağı, Anadolu’da yüzlerce yer adı bırakan İğdirler, İran’da büyük Kaşkayeli içindeki İğdirler ve Iğdır adı, bu boyun hatırasıdır. Kısaca Bozdoğan oymağı Iğdır boyundan gelen bir oymağın adıdır. Menemenci oğulları ise Bozdoğanların bir kolu ya da bölüğü olarak Çukurova’da etkinlik sağlayan önemli bir ağalığın adıdır. Yörede çoğalan ve yayılan Bozdoğanlar dan pek çok sülale daha vardır.

               Sabırlı, sağlıklı, eğitimli ve doğru iletişimli kalınız.

                                                                                                                              İsa Beçik

------------------------------------------------------

Kaynak: Şahamettin Kuzucular, "Dörtyol , Hatay Çukurova Tarihi ve Türkmenleri", Color Ofset, İskenderun, 2012 adlı kitabımdan, 

Kültür Bakanlığı Yayınları: 256, Kültür serileri: 14, Ali Rıza YALMAN (YALGIN) Ankara 1977 Cenupta Türkmen Oymakları II, isimli kitap. Hazırlayan Sebahat EMİR 

Adana İl Turizm ve Kültür Müdürü (Emekli) Veysel Erdem BOZDOĞANGİL

-------------------------------

                 ***

                 Not olarak eklemek istediğim Karataş, (eski adı Feyziye Köyü) Gölkaya mahallemizde dilden dile günümüze kadar gelen "Boduroğlu" diye bir tarla mevki vardır. Gölkaya'da Boduroğlu isminde sülale, aile ve kimse yok. Bodurun oğlu yani birinin oğlu anlamında düşünerek öğrenmek için 80 li yıllar da büyüklerime sormuştum. (İyi ki sormuşum o büyüklerimin hepsi rahmetli oldu.) Bu mevki isminin eskilerden köyü terk eden Boduroğlu sülalesinden kaldığını, iyi bir aile olduğu için onlara izafeten ismin hale kullanıldığını, Boduroğlu'nun  Kütük Bozdoğan olduğunu ve ismin oradan kaldığını söylemişlerdi. 

               Yine aynı şekilde köyümüzde Avşaroğlu diye bir başka mevkide vardır.

               Büyüklerimizden dinlemiştim Ceyhan ilçesinin Kütüklü köyünün eski adının Bozdoğan olduğunu, buraya yerleşen akrabalar daha sonra Gölkaya köyüne göç ettiklerini söylemişlerdi. 2008 Yılında nüfustan kayıt çıkarttığımda 5-6 göbek öncesi atamın nüfus kayıt veya doğum yeri Bozdoğan olarak geçtiğini gördüm.

               Karataş Kapı mahallesinde de Bozdoğan  adıyla bilinen mevki vardır. Burası da yine atamızın hayvan otlattığı yer olduğu için Bozdoğan adını vermişlerdir.

               Köyümüzde ve başka yerleşim birimlerinde de benzer isim ve yerler vardır.

               ***

               Çukurova Üniversitesi (ÇÜTAM) Kısacıkzade Konağı Kültür Evinde, (13.12.2017 saat 15.30) Prof. Dr. Duygu SABAN ın sunduğu "GELENEKSEL ADANA MAHALLELER-SOKAKLAR-BİNALAR" konulu konferansta; Adana Kuruköprü de "Boduroğlu Pamuk Çırçır ve Pres Fabrika" varlığından bahsedilmişti.

                Köyümüzdeki Boduroğlu ile ilgisi var mı yok mu geniş bilgiye ulaşamadım. Çünkü Boduroğlu Fabrikası yıkılmıştı. O dönemi yaşayan veya bilen birine de rastlayamadığım için bilgiye ulaşamadım. 

                Bu yazım 29.06.2013 tarihinde (https://isabecik02.blogspot.com/2013/06/yuregir-ovas-asiretler.html) bu adreste yayınlanmıştı.

                Bozdoğan Boyu olarak 02.12 2018 Tarihinde Adana Büyükşehir Belediyesi Tiyatro Salonunda Bozdoğan Boyu dernek kurma çalışmaları ile ilgili yapılan toplantıda elde ettiğim bilgileri yazıya not ekleyerek tekrar düzenledim. Karataş Gazetesindeki köşemde kaynakları ile bilginize sunmak üzere aynen yayınlıyorum. Teşekkür ederim.

*******

Bozdoğan aile toplantısında Tarihçi Cezmi Yurtsever hocamız "Bozdoğan Tarihine Yolculuk" konulu sunumda haritada Yüreğir Ovasını anlatırken Feyziye, şimdiki adı Gölkaya Köyümüzü gördüm.

***

"ÇUKUROVA'NIN EN BÜYÜK TÜRKMEN AŞİRETİNİN "BOZDOĞANLAR" OLDUĞU AÇIKLANDI...

Tarihçi Cezmi Yurtsever, 3 Şubat 2019 Pazar günü Adana'da Bozdoğan Derneğinde yaptığı konuşmada Bozdoğan aşiretinin 1600'lü yılların başlarında İç-El yöresinden Çukurova'yı istila, işgal ve yerleşim için geldiğini, 1800'lü yıllara ait Osmanlı Arşiv belgelerinde de bölgenin en kalabalık aşireti durumuna geldiğini söyledi. Menemenci, Karahacılı, Karakayalı, Kerimoğlu, Kütükler, menemenci, Kürkçüler, Sırkıntı aşiretlerinin kolları olduğunu söyledi. 

Ey Adanalılar BOZDOĞAN Aşiret ismini duydunuz mu?" 

(Kaynak, Tarihçi Cezmi Yurtsever hocamızdan aynen alıntı.)

****

Bozdoğan Silahı;

"Oğuz Boyunun o dönemin önemli savaş silahlarından sayılarak özellikle atlı askerlerce kullanılan daha ağır, yaya askerlerce kullanılanı daha hafif, ağaç saplı, başı bakır, pirinç ya da demirden yapılmış silahtır. (Yazı kısmen alıntı)

*

İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi Silahlar Bölümünde, "Bozdoğan" adlı ateşsiz silahı görünce fotoğrafını çekmiştim. Fotoraf arşivimden Ağustos 2016 İstanbul

****

Yerlimalı Haftası (Tutum, Yatırım ve Türk Malları Haftası) Kutlu olsun.

"TÜBİTAK Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü tarafından, Göktuğ Projesi kapsamında geliştirilen Bozdoğan Füzesi."

(Yerli füze fotoğraf MSB alıntı) paylaşan İsa Beçik

***

Bozdoğan-Kürkçüoğlu aşiretinden ve akrabalık bağı olan Celal Olgun ağabeyle bu gün 65 yaş üstü izin saatimizde yürüyüş sonrası hoş sohbetimiz oldu. 2020 Yılını uğurladık, 2021 yılı için duacı olduk. 📷 İsa Beçik

***

Yerlimalı Haftası (Tutum, Yatırım ve Türk Malları Haftası) Kutlu olsun.
*
"TÜBİTAK Savunma Sanayii Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü tarafından, Göktuğ Projesi kapsamında geliştirilen Bozdoğan ve Gökdoğan Havadan savunma füzesi) 13.12.2019
*
(Yerli füze fotoğraf MSB alıntı) paylaşan  İsa Beçik

***

Tarihi Bozdoğan Su Kemeri

"...Bugün büyük bir bölümü yıkılmış olan kemerden yalnızca Atatürk Bulvarı üzerindeki bölüm sağlam kalmıştır." 

Fotoğraf 2015 yılı İsa BEÇİK arşivinden.

Atatürk Bulvarı. Fatih, İstanbul, Türkiye

Bozdoğan Su Kemeri. İstanbul 2019
Fotoğraf İsa Beçik

***

Büyük Bozdoğan  aile fotoğrafı.

*

2 Aralık 2018 bugün saat 13.00-15.00 te Adana Büyükşehir Tiyatro Salonunda "Büyük Bozdoğan" buluşma toplantı sonrası Büyük Bozdoğan  aile fotoğrafı. Güzel bir hatıra oldu. Çalışmalarda başarılar diliyoruz.

***

Necati Bozdoğan ağabey ile bu gün sohbet ettik. Yüreğir Ovasını anlatı. Güzel bilgilere sahip oldum. İsa Beçik 13.01.2018

Bozdoğan aile toplantısı sonrası. Gölkaya'lılar

Bozdoğan aile toplantısı

ÇUKUROVALI KARA FATMA

Anavarza kalesi eteklerinde yaşayan Bozdoğan Türkmen aşiretinin cesur kızı asiye hanım,Maraşlı Bayezit beylerine gelin gitti.Yıllar süren derebey kavgalarına katıldı. Cesur ve gözüpek olduğu için "Kara Fatma" şöhretini aldı. 1854 yılında Kırım Harbine katıldı.Tuna cephesinde ruslar ile savaştı, yaralandı madalya aldı.Adanaya geldi. Andıırın'ın Tokmaklı köyünde öldü. Mezarı yakın zamanda defineciler tarafından soyulmuş olarak bulundu. O Türk ve dünya tarihinin büyük kahramanıdır.

 Tarihçi Cezmi YURTSEVER